سل

سل یک بیماری عفونی است که توسط جریان هوا منتشر می شود. عفونت در اثر استنشاق ذرات حاوی باکتری سل (مایکوباکتریوم توبرکلوزیس) رخ می دهد. شخص آلوده می تواند از طریق سرفه، عطسه یا حرف زدن ذرات حاوی باکتری را منتشر کند. تماس مستقیم و نزدیک با افراد آلوده می تواند شانس انتقال را افزایش دهد. زمانی که باکتری استنشاق شد، عموماً در ریه ها مستقر می شود، اما ممکن است هر ارگانی از بدن را آلوده سازد. این ارگانیسم دارای یک کپسول خارجی است.
سل اولیه زمانی رخ می دهد که بیمار از ابتدا توسط مایکوباکتریوم آلوده شده باشد. پس از ورود باکتری به ریه، موجب وقوع واکنش موضعی در محل استقرار باکتری می شود. همانطور که ماکروفاژها و لمفوسیت های T تلاش می کنند باکتری را شناسایی و بکشند، به بافت های ریوی اطراف آسیب وارد می شود.

ضایعه گرانولوماتوز کاملا مشخصی رخ می دهد که حاوی مایکوباکتریوم، ماکروفاژها و سایر سلول ها است. تغییرات نکروتیک از داخل این ضایعه شروع می شود. گرانولوماتوز پنیری در راستای گره و کانال های لنفاوی به طور همزمان رخ می دهد. این نواحی دچار کمپلکس Ghon می شوند که ترکیب ناحیه آلوده شده اولیه و آلودگی با یک باسیل هوا زی به نام Ghon و ضایعات لنفاوی است. اکثریت کسانی که تازه عفونی شده اند و دارای سیستم ایمنی موثر هستند، دچار عفونت تاخیری می شوند، چرا که بدن ارگانیسم آلوده کننده را در این گرانولوماتوز ها احاطه می کند. در این بیماران در این نقطه بیماری فعال وجود ندارد و بیماری منتقل نمی شود، تا زمانی که تظاهرات بیماری ظاهر شود. بیمارانی که پاسخ ایمنی موثر و کافی ندارند، سل پیشرونده خواهد بود، بافت های ریوی را تخریب نموده، و نواحی دیگر ریه را نیز آلوده می کند.

سل ثانویه

در سل ثانویه، بیماری در مراحل نهایی فعال می شود. بیمار مجدداً توسط ذرات حاوی باکتری یا در اثر ضایعات اولیه قبلی مجدداً دچار عفونت می شود. از آنجایی که بیمار قبلا توسط سل آلوده شده است، پاسخ سیستم ایمنی خیلی سریع رخ داده و عفونت را احاطه می کند. در این نواحی حفره های عفونی رخ می دهد که تایید کننده وجود بیماری سل در شخص است. حفره ای شدن این نواحی در اثر حرکت ارگانیسم در راه های هوایی رخ می دهد.

تماس با سل موقعی است که شخص اخیراً با فرد مشکوک به سل یا دارای سل شناخته شده در تماس بوده است. این بیماران ممکن است تست پوستی مثبت نداشته باشند، علائم یا نشانه های بیماری یا حتی تغییرات رادیوگرافی ریه نداشته باشند. آنها ممکن است بیماری داشته یا نداشته باشند.
عفونت سل تاخیری زمانی رخ می دهد که شخص دارای تست توبرکولین پوستی مثبت بوده اما علائم و نشانه های بیماری نداشته باشد. رادیوگرافی قفسه سینه وجود گرانول یا کلسیفیه شدن بافت ریه را تایید خواهد کرد. زمانی بیماری سل تایید می شود که شخص دارای علائم و نشانه های سل باشد. رادیوگرافی قفسه سینه عموماً ناهنجاری هایی در قله ریه ها نشان خواهد داد. در بیماران مبتلا به HIV ممکن است درگیری سایر بخش های ریه دیده شود.

پیش آگهی

تعدادی از بیماران دچار سل مقاوم به داور می شوند که درمان آنها را سخت می کند. سل مقاوم به دارو ممکن است در شروع عفونت مقاوم باشد، یا در طول درمان و استفاده از داروها مقاومت رخ دهد. مقاومت دارویی در اثر درمان ناکافی یا جدی نگرفتن و عدم درمان مناسب رخ می دهد.

علائم و نشانه های تشخیصی سل

♦ کاهش وزن و بی اشتهایی
♦ تعریق شبانه
♦ تب، احتمالا کم، در اثر عفونت
♦ سرفه خلط دار با تغییر رنگ، خلط با رگه های خون
♦ تنگی نفس در اثر تغییرات ریوی
♦ احساس ناخوشی و خستگی در اثر بیماری فعال موثر بر ریه ها

تست های تشخیصی

♦ تست پوستی مانتوکس (PPD) مثبت نشانگر تماس با سل است و حاصل وقوع ایمنی سلولی است، عمدتاً بین ۲ تا ۱۰ هفته پس از تماس با بیماری مثبت می شود.
♦ رادیوگرافی قفسه سینه نواحی گرانولوما یا حفره ای را نشان می دهد.
♦ در کشت خلط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس شناسایی می شود.
♦ معمولاً تست رنگ آمیزی اسید فست برای غربالگری سل انجام می شود – باسیل رنگ می گیرد
♦ کشت تشخیص را تایید می کند اما معمولاً رشد کند دارد.

درمان سل

بیماران مبتلا به سل فعال ایزوله تنفسی می شوند تا ریسک انتشار ارگانیسم و بیمار از طریق ذرات تنفسی آلوده کاهش یابد. درمان دارویی برای درمان بیماری و پیشگیری از انتقال به دیگران شروع می شود. درمان ممکن است برای بیماری فعال یا در افراد بدون بیماری فعال شروع شود که اخیراً تماس داشته اند. برای کاهش احتمال مقاومت ارگانیسم به داروها، از درمان ترکیبی استفاده می شود. زمان درمان اولیه بین ۶ تا ۱۲ ماه است. درمان طولانی تر ممکن است در مبتلایان به عفونت HIV یا سویه های مقاوم به داروی سل لازم شود. تعدادی از بیماران دقیقاً تحت نظر گرفته می شوند تا رعایت رژیم درمانی توسط آنها تایید شود یا ممکن است درمان دارویی آنها تحت مشاهده مستقیم انجام شود. کشت خلط مکرراً انجام می شود تا تاثیر درمان بر بیماری فعال مشخص شود.

♦ داروهای بیمار تجویز شود تا بیماری معالجه شده و از انتقال بیماری پیشگیری شود: ایزونیازید، ریفامپین، پیرازین آمید، اتامبوتول، استرپتومایسین
♦ ایزولاسیون تنفسی در بیماران بستری – باکتری از طریق ذرات تنفسی منتقل می شود
♦ افزایش مصرف پروتئین، کربوهیدارتها، ویتامین C در رژیم غذایی بیمار

تشخیص های پرستاری سل

♦ خستگی
♦ تخلیه ناموثر راه های هوایی

مداخلات پرستاری

♦ ریت تنفس، تلاش تنفسی، استفاده از عضلات فرعی، تغییر رنگ پوست بیمار پایش شود.
♦ میزان مایعات مصرفی افزایش یابد تا به رقیق شدن خلط کمک شود
♦ مایعات مصرفی و دفعی کنترل و ثبت شود
♦ موارد زیر به بیمار آموزش داده شود:
   » طریقه پیشگیری از انتشار بیماری
   » اهمیت تمام کردن داروهای تجویز شده
   » استفاده از دوره های استراحت در طول روز