پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) یا بیماری گریوز (Graves’ Disease) در اثر تولید مفرط هورمون های T3 و T4 توسط غده تیروئید ایجاد می شود که می تواند در اثر بیماری های اتوایمون ایجاد شده باشد، که در آن سیستم ایمنی فرد به غده تیروئید خودش حمله می کند. سایر علل آن می تواند تومور خوش خیم (آدنوما) ناشی از بزرگی غده تیروئید (گواتر) یا تولید بیش از حد هورمون TSH توسط غده هیپوفیز در اثر تومور هیپوفیز باشد.

پیش آگهی

پیش آگهی خوب است اگر که علت زمینه ای ایجاد کننده هیپرتیروئیدیسم برطرف شود، هرچند این بیماری یک بیماری مزمن است. نشانه هایی از قبیل بیرون زدگی چشم ها یا اگزوفتالمی (exophthalmos) برگشت پذیر نیستند. علاوه بر این، جراحی تیروئید ممکن است موجب بروز عوارضی شود.

علائم و نشانه های تشخیصی پرکاری تیروئید

♦ بزرگی غده تیروئید (گواتر) در اثر تومور
♦ بیرون زدگی چشم ها (اگزوفتالمی) بخاطر انفیلتراسیون لمفوسیتیک که کره چشم را به بیرون می راند
♦ تعریق یا دیافروز (diaphoresis)، بالا بودن سطح هورمون تیروئید موجب افزایش نرخ متابولیسم بدن می شود
♦ افزایش اشتها در اثر افزایش متابولیسم
♦ عصبی بودن بخاطر سطوح بالای هورمون تیروئید
♦ کاهش وزن در اثر افزایش متابولیسم
♦ تغییرات قاعدگی در اثر بالا رفتن سطح هورمون تیروئید

تست های تشخیصی

♦ بالا رفتن سطح T3 سرم
♦ بالا رفتن سطح T4 سرم
♦ بالا رفتن سطح TRH و TSH در صورتی که علت ایجاد پرکاری تیروئید از غده هیپوفیز باشد
♦ وجود آنتی بادی ها اگر علت بیماری گریوز باشد
♦ اسکن تیروئید نشانگر بزرگی تیروئید است

درمان پرکاری تیروئید

♦ در موارد خفیف و بیماران جوان: تجویز داروهای ضد تیروئید برای بلوکه کردن سنتز هورمون های T3 و T4 از جمله:
» پروپیل تیواوراسیل (propylthiouracil)
» متی مازول (methimazole)
♦ در بیماری گریوز و بیماران بالای ۵۰ ساله: درمان با ید رادیواکتیو جهت کاهش تولید هورمون های تیروئید:
» محلول لوگول (Lugol’s solution)
» SSKI
» پتاسیم یده (potassium iodide)
♦ در موارد شدید بیماری که در آن سایز تیروئید با بلع یا تنفس تداخل دارد، غده تیروئید به طور نسبی (کاهش سایز) یا کامل درآورده می شود.
♦ برای کاهش فعالیت اعصاب سمپاتیک و کنترل تاکیکاردی، لرزش دستان (tremors) و اضطراب بیمار، داروهای بتابلوکر از قبیل پروپرانولول (propranolol) تا تخفیف بیماری تجویز می شود.

تشخیص های پرستاری پرکاری تیروئید

♦ عدم تعادل تغذیه: کمتر از نیاز بدن در رابطه با مصرف ناکافی نسبت به نیازهای متابولیک بدن
♦ خستگی در رابطه با کمبود خواب
♦ افزایش حرارت بدن (Hyperthermia) در رابطه با افزایش نرخ متابولیسم بدن

مداخلات پرستاری

♦ پایش علائم حیاتی
♦ فراهم کردن محیط خنک
♦ محافظت از چشمان بیمار توسط عینک های تیره و آفتابی و اشک مصنوعی (artificial tears) در صورت وقوع اگزوفتالمی (exophthalmos)
♦ فراهم کردن رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات، پروتئین، کالری، ویتامین ها و مواد معدنی
♦ پایش بیمار از نظر ادم حنجره پس از جراحی (خشونت صدا یا ناتوانی در مکالمه واضح)
♦ مهیا کردن اکسیژن، ساکشن و ست تراکئوتومی (tracheotomy) در بالین بیمار برای موارد احتمالی تورم گردن و به مخاطره افتادن وضعیت تنفسی بیمار
♦ نگهداری کلسیم گلوکونات (calcium gluconate) در بالین بیمار پس از جراحی. این دارو درمان انتخابی گرفتگی عضلانی (کزاز) است و برای نگهداری سطح کلسیم در محدوده نرمال استفاده می شود.
♦ قرار دادن بیمار در وضعیت نیمه فاولرز (semi-Fowler’s position) برای کاهش تنش و فشار وارده بر گردن پس از جراحی

♦ حمایت از سر و گردن بیمار توسط قرار دادن بالش
♦ پایش بیمار از نظر اسپاسم عضلانی و لرزش (تتانی – tetany) ناشی از دستکاری غده پاراتیروئید در حین جراحی تیروئید
♦ بررسی ترشحات و خونریزی از موضع برش جراحی، از جمله ترشحات مشخص قرمز ناشی از خونریزی یا ترشحات غلیظ، بدبو و چرکی
♦ پایش بیمار از نظر نشانه های هیپوکلسمی (کاهش سطح کلسیم خون) از جمله سوزن سوزن شدن دستان و انگشتان دست
♦ بررسی بیمار از نظر نشانه ترسو (Trousseau’s sign) – با باد کردن کاف دستگاه فشار خون بر روی بازوی بیمار، عضلات دست منقبض می شوند.
♦ بررسی بیمار از نظر نشانه شوستوک (Chvostek’s sign) – با ضربه زدن بر روی عصب صورتی (facial nerve) عضلات صورت دچار گرفتگی سطحی می شوند.

نشانه های ترسو و شوستوک

هر دوی نشانه های ترسو و شوستوک زمانی مثبت می شوند که غده پاراتیروئید در طی جراحی تیروئید دستکاری شده باشد، که در این حالت ترشح زیاد هورمون پاراتیروئید موجب افزایش ترشح فسفر می شود اما ترشح کلسیم کافی نیست. از آنجایی که عضلات مثل عضلات قلب برای انقباض و کارکرد خود به کلسیم نیاز دارند، پایین بودن سطح کلسیم ممکن است موجب اسپاسم های عضلانی شده که به راحتی توسط نشانه های ترسو و شوستوک قابل تشخیص است. درمان این وضعیت تزریق وریدی کلسیم است.