دیابت ملیتوس

دیابت ملیتوس زمانی رخ می دهد که سلول های بتای پانکراس قار به تولید انسولین نباشند (دیابت ملیتوس نوع I) یا به اندازه کافی انسولین تولید نکنند (دیابت ملیتوس نوع II). بدن انسان غذاهای خاصی را به گلوکز تبدیل می کند، که منبع اصلی تامین انرژی بدن است. انسولین سلول های بتای پانکراس برای انتقال گلوکز به داخل سلول برای مصرف در متابولیسم سلولی لازم است.در نتیجه، گلوکز نمی تواند وارد سلول شود و در جریان خون باقی می ماند. افزایش سطح گلوکز خون به بیمار سیگنال می دهد که مایعات بیشتری مصرف کند تا گلوکز اضافه را به بیرون از بدن توسط ادرار هدایت کند. پس بیمار تشنگی و پر ادراری را تجربه می کند. سلول ها بخاطر نداشتن انرژی گرسنه شده و سیگنال به بیمار می دهند که غذا بخورد که موجب می شود بیمار افزایش گرسنگی را تجربه کند.

سه نوع دیابت وجود دارد: دیابت نوع I یا دیابت وابسته به انسولین (IDDM) که در آن سلول های بتای پانکراس توسط فرآیند اتوایمون تخریب شده اند؛ دیابت نوع II یا غیر وابسته به انسولین (NIDDM) که سلول های بتای پانکراس انسولین تولید می کنند اما کافی نیست و نوع سوم دیابت ملیتوس حاملگی است (که در طی حاملگی در زنان رخ می دهد).

پیش آگهی

بیماران مبتلا به دیابت ملیتوس نوع یک و دو در ریسک عوارضی چون کاهش بینایی (رتینوپاتی دیابتیک)، آسیب به عروق خونی و اعصاب (نوروپاتی دیابتیک) و آسیب کلیوی (نفروپاتی دیابتی) هستند. هرچند با حفظ سطح نرمال قند خون می توان این عوارض را تخفیف داد که از طریق پایش دقیق، تجویز انسولین، رژیم غذایی و ورزش امکانپذیر است. بیماران مبتلا به دیابت ملیتوس حاملگی پس از حاملگی بهبود می یابند هرچند در خطر ابتلا به دیابت ملیتوس نوع دو در ادامه حیات خود هستند.

علائم و نشانه های تشخیصی دیابت ملیتوس

دیابت ملیتوس نوع I:

♦ بروز سریع بخاطر عدم تولید انسولین
♦ افزایش اشتها (polyphagia) یا پر خوری در اثر گرسنگی سلولی برای انرژی، سیگنال های سلولی برای نیاز به غذای بیشتر
♦ افزایش تشنگی (polydipsia) یا پر نوشی ناشی از تلاش بدن برای خلاص شدن از گلوکز اضافی خون
♦ افزایش دفع ادرار (polyuria) یا پر ادراری ناشی از تلاش بدن برای دفع گلوکز اضافه خون
♦ کاهش وزن بخاطر ناتوانی گلوکز در ورود به سلول ها
♦ عفونت مکرر در اثر وجود گلوکز به عنوان منبع غذایی اضافه برای تغذیه باکتری ها
♦ تاخیر در بهبود زخم ها بخاطر بالا بودن سطح گلوکز خون که فرآیند ترمیم را بمخاطره می اندازد

دیابت ملیتوس نوع II:

♦ بروز تدریجی بخاطر تولید جزئی انسولین
♦ افزایش تشنگی (polydipsia) یا پر نوشی ناشی از تلاش بدن برای خلاص شدن از گلوکز اضافی خون
♦ افزایش دفع ادرار (polyuria) یا پر ادراری ناشی از تلاش بدن برای دفع گلوکز اضافه خون
♦ احتمال بالاتر عفونت کاندیدیایی بخاطر وجود گلوکز اضافه برای تغذیه ارگانیسم
♦ تاخیر در بهبود زخم ها بخاطر بالا بودن سطح گلوکز خون که فرآیند ترمیم را بمخاطره می اندازد

دیابت ملیتوس حاملگی

♦ بدون علامت
♦ بعضی از بیماران ممکن است تشنگی و پرنوشی را تجربه کنند.

تست های تشخیصی

♦ افزایش گلوکز در ادرار یا گلوکوزوری (glucosuria)
♦ بالا رفتن قند خون ناشتا به سطح بالاتر از ۱۲۶ mg/dL (7.0 mmol/l) در سه تست متفاوت
♦ تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) با گلوکز پلاسمای ۲۰۰ mg/dL (11.1 mmol/l) در طی دو ساعت پس از خوردن ۷۵ گرم گلوکز خوراکی
♦ گلوکز تصادفی پلاسمای بالاتر از ۲۰۰ mg/dL (11.1 mmol/l)
♦ سطح هموگلوبین گلیکوزیله A1C (Glycosylated hemoglobin A1C) حدود ۶% یا بالاتر

درمان دیابت ملیتوس

دیابت نوع I:

♦ پایش منظم سطح گلوکز خون
♦ تجویز انسولین برای حفظ گلوکز خون در سطح نرمال
♦ حفظ رژیم غذایی دیابتی
♦ انسولین سریع الاثر:
» آسپارت (aspart)
» لیسپرو (lispro)
» گلولیزین (glulisine)
» انسولین انسانی – انسولین سریع الاثر برای کنترل قند قبل از غذا
» انسولین استنشاقی
♦ انسولین کوتاه الاثر:
» انسولین ریگولار (regular insulin)
♦ انسولین با تاثیر متوسط:
» انسولین انسانی – NPH
» انسولین انسانی – روی – لنته (zinc—lente)
♦ انسولین طویل الاثر:
» انسولین انسانی – روی- اولترالنت (zinc—ultralente)
» انسولین دتمیر (insulin detemir)
» انسولین گلارژین (insulin glargine)
♦ ترکیب این انسولین ها نیز در دسترس است

دیابت ملیتوس نوع II:

♦ حفظ وزن ایده آل بدن از طریق ورزش و رژیم غذایی
♦ پایش منظم قند خون
♦ تجویز سولفونیل اوره آز (sulfonylureas) خوراکی برای تحریک ترشح انسولین از پانکراس
♦ تجویز بیگوانیدهای (biguanides) خوراکی برای کاهش تولید قند توسط کبد:
» متفورمین (metformin)
♦ تجویز تیازولیدیندیون ها (thiazolidinediones) برای حساس کردن بافت های محیطی به انسولین:
» روسیگلیتازون (rosiglitazone)
» پیوگلیتازون (pioglitazone)
♦ تجویز آنالوگ های مگلیتیناید (meglitinide analogs) برای تحریک ترشح انسولین از پانکراس:
» رپاگلینید (repaglinide)
♦ تجویز مشتقات دی-فنیل آلانین (D-phenylalanine) برای تحریک تولید انسولین:
» ناتگلینید (nateglinide)
♦ تجویز مهار کننده های آلفا – گلوکوزیداز (alpha-glucosidase inhibitors) برای به تاخیر انداختن بازجذب کربوهیدرات ها در روده:
» آکاربوز (acarbose)
» میژلیتول (miglitol)

♦ تجویز مهار کننده های DPP4-دی پپتیدیل پپتیداز ۴ (DPP4—dipeptidyl peptidase 4 inhibitors) جهت کند کردن غیر فعال شدن هورمون های اینسرتین (incretin)، GLP-I برای کمک به تولید انسولین در پانکراس: سیتاگلیپتین (sitagliptin)
♦ تجویز مقلدهای اینسرتین جهت کمک به تولید انسولین در پانکراس و کمک به تنظیم تولید گلوکز در کبد. همچنین اشتها را کاهش داده و زمان ابقای گلوکز در معده قبل از ورود به روده کوچک برای بازجذب را افزایش می دهد.
♦ تجویز آنالوگ آمیلین (amylin analog) که موجب می شود گلوکز به آرامی و تدریجی وارد جریان خون شود، که می تواند موجب کاهش وزن شود:

پراملینتاید حاملگی (pramlintide Gestational):

♦ حفظ وزن بیمار از طریق رژیم غذایی و ورزش
♦ داروی دیابت خوراکی وجود ندارد. بیشتر این داروها در دوران حاملگی منع مصرف دارند.
♦ تجویز انسولین در صورت شکست رژیم غذایی و ورزش در کنترل و حفظ سطح گلوکز خون

تشخیص های پرستاری دیابت ملیتوس

♦ ریسک عدم تعادل تغذیه: کمتر از نیاز بدن
♦ ریسک صدمه در رابطه با تغییرات حسی
♦ ریسک تاخیر در بهبودی پس از جراحی
♦ کمبود دانش در رابطه با فرآیند بیماری
♦ اختلال تصویر از بدن
♦ نارسایی خود مراقبتی تغذیه ای

مداخلات پرستاری

♦ موارد زیر به بیمار آموزش داده شود:
» بیماری و اهمیت حفظ سطح نرمال گلوکز
» طریقه پایش سطح گلوکز خون
» رژیم غذایی و گزینه های غذایی، از جمله سایز هر وعده
» تشویق به ورزش
» بحث در مورد مهارت های سازگاری جهت کاهش استرس
» آموزش خود تزریقی انسولین در مبتلایان نوع یک
» ترک سیگار
» خود مراقبتی
» درمان حاد
» پیشگیری از عوارض از قبیل هیپرگلیسمی و هیپوگلیسمی
» اهمیت داروهای مصرفی روزانه
» علائم و نشانه های هیپوگلیسمی و مداخلات لازم در زمان افت قند خون:
» تعریق، خواب آلودگی مرضی، گیجی، گرسنگی، سرگیجه، ضعف (دیابت نوع ۱)

» درمان هیپوگلیسمی: قرص های گلوکز، یا ۴ اونس آب میوه، چندین آب نبات، مقدار اندکی کربوهیدرات
» آموزش علائم و نشانه های هیپرگلیسمی یا بالا رفتن سطح قند خون:
» خستگی، سردرد، تاری دید، پوست خشک و خارش دار
» آموزش درمان بالا رفتن قند خون یا هیپرگلیسمی: تغییر دارو یا دوز دارو، افزایش تمرینات منظم، دقت بیشتر در غذای مصرفی و برنامه ریزی وعده های غذایی، افزایش دفعات چک قند از نوک انگشت
» آموزش تزریق گلوکاگون برای مواقع هیپوگلیسمی